از مراسم تاریخی
پیمان‌بستن ازدواج و آغاز زندگی مشترک و نکاح خواندن، قبل از اسلام در مناطق هزاره‌جات، به سه اصل قراردادی استوار و وابسته بوده است. این تعهد اخلاقی میان عروس و داماد و طرفین والدین شان، در حضور خان و موی‌سفیدان منطقه بسته می‌شد. عروس و داماد این اصل سه‌گانه را با صدای رسا می‌خواندند و هردوی شان اخلاص و وفاداری شانرا در انظار همه اعلام می‌کردند.
اول: در کنار همدیگر زندگی نو و مشترک را آغاز می‌کنیم.
دوم: در گرمی‌ها و در سردی‌های روزگار، در کنارهم هستیم.
سوم: در خوشی‌ها و درغم‌ها، دوشادوش هم می‌مانیم و باهم زندگی می‌کنیم. این نکاح قبل از آمدن اسلام، در میان مردم هزاره عام فهم‌تر و پر معنی بوده که بار اخلاقی متعهدانه داشته است. (یادداشت‌های محمد جمعه نورگ)
مراسم عقد و نکاح در اسلام، گرچه آداب و شرایط خود را دارد و با حضور عروس و داماد و خواندن صیغه نکاح با وکالت عالم دینی، از جانب دختر و پسر خوانده می‌شود. اما چون سابقه نکاح اسلامی در چهل‌باغتوی پشی بیش از یک صدو چهل سال عمر ندارد، مراسم خواندن نکاح با حضور پسر و دختر و والدین شان، اجرا نمی‌شد.
اولین زنانی که در چهل باغتوی پشی با احکام شرعی فقه شیعه نکاح شده است، توسط شیخ محمد شریف (۱۲40- ۱۳۱۰ش)، نواسه ظلال بیگ قلدی بوده است. (به مدخل شیخ محمد شریف مراجعه شود)
نگارنده که در سال 1365 ازدواج کرد، بستن نکاح در غیاب عروس و داماد و با وکالت مرحوم شیخ محمد حسن فیاض خوانده شد. در آنزمان رسم این بود که داماد یا پدرش، حق‌الزحمه یک عالم دین را که وکیل عروس و داماد می‌شد می‌پرداخت و وکیل بدون حضور آنان، عقد را در خانه خودش و در فرصت مناسب می‌خواند، و یا اصلاً فراموش می‌کرد و هیچ نمی‌خواند. زیرا هیچ مراسم تشریفاتی و حضور افراد در زمان خواندن نکاح، اجبار و ملزم نبود.
منابع: علی احمد مقصود، مشهور به آته مختار، غلام رضا اوقی، زن محمد شفای نورگ، عوض علاقه دار، علی جمعه قریه‌دار قلدی، ملا یعقوب مدگ، ملا محمد جمعه مدگ.
تحقیقات از اشخاص فوق توسط محمد جمعه نورگ و ثبت این روایت‌ها در یادداشت‌های ایشان است.
فرستنده: حنیف کارگر.
تنظیم، ویرایش و اضافات برای دانشنامه چهل باغتوی پشی: نادرشاه نظری. 12 مارچ 2023
