تپه تاریخی میان آغیل مقصود و زنگی
ایرمه خودآتش میان قریه مقصود و زنگی، درعقب خانه حاجی عبدالعلی مقصودی و در پیشِ روی خانه عبدالله جان زنگی موقعیت دارد. یکی از آثار مهم ده، یا قلعه تاریخی اجداد و بزرگان ما، درزمان سابق، همین تپه خودآتش در مرز میان قریه‌های مقصود و زنگی بوده است. این تپه در سابق بنام ایرمه زنگی نیز یاد می‌شده است و یکی از موقعیت‌های مهم و تاریخی نیاکان ما در گذشته بوده است.
فرزندان مرحوم عالم که غلام علی بزرگ خانوار مقصود و ملیک بیگ، پدرکلان خاندان قریه زنگی، هردو برادر بوده‌اند. فرزندان این دو برادر، در آنجا و در داخل آن قلعه‌ی بزرگ زندگی می‌کرده‌اند. دولت پلاد برادر دیگر غلام علی و ملیک بیگ، پدر کلان زنگی می‌باشد. به قرار روایت، این فرزندان در ابتدا می‌خواسته‌اند در سر تپه‌ای به‌نام «خاشه‌جای کاکی»، که روبروی قریه نورک، در پهلوی گردنه‌ای قریه وارمرغ موقعیت دارد، برای شان قلعه بزرگ بسازند تا از جان و مال شان حفاظت کنند. آنان سنگ و گِل آنرا آماده و تهیه نمودند، اما به یک بارگی از اعمار قلعه در آنجا صرف نظر کردند.
علت انصراف کردن از ساختن قلعه، نبودن آب کافی در آنجا عنوان شده که بعداً دولت پلاد (کلان خانوار نورک) تصمیم می‌گیرد قلعه را در موقعیت دیگر اعمار نمایند که نزدیک به آب باشد. بناً آن را بنام قعله شاه مردان، در قریه نورک می‌سازند و دو برادر دیگر دولت پلاد (غلام علی و ملیک بیک) با فرزندان شان در ایرمه‌ی زنگی دژ بزرگ ساختند که آنرا تپه خودآتش می‌گفتند. این قلعه دارای موقعیت بسیار خوب و استراتیژیک بود و آنرا در موازی با قلعه تپه شاه مردان بنا کردند.
روایت دقیق از تفاوت زمانی اعمار این دو قلعه گفته نشده، اما آنچه مهم است، موجودیت دو قلعه بسیار بزرگ و مستحکم برای فرزندان مرحوم عالم غلام علی، ملیک بیک و دولت پلاد (مقصود، زنگی و نورگ) اعمار شده بود که محل زندگی این سه برادر با فرزندان شان، در داخل این دو قلعه عظیم و تاریخی بوده است.
(به مدخل تپیه شاه مردان مراجعه شود)
قلعه‌ای که در تپه خودآتش، یا ایرمه زنگی بنا شده بود، دوتا از فرزندان عالم (مقصود و زنگی) درآنجا زندگی می‌کرده‌اند. فرزند دیگر شان (دولت پلاد) که پدرکلان نورک بوده است، در داخل قلعه‌ای تاریخی تپه شاه مردان اسکان داشته است. انتخاب جدا زندگی کردن از همدیگر شان، شاید دلایل مختلف داشته که احتمالا به اثر کثرت نفوس بوده و علت آن واضح نیست.
این نوع قلعه‌های بزرگ و باسابقه که از آثار مهم تاریخی به‌شمار می‌رود، در خدمت بخشی از اهداف استراتژیک بوده که مهمترین آن شامل قسمت نظامی و اجرای برنامه‌های حکومتی بوده است. علاوه بر کاربرد دفاعی قلعه‌ها، می‌توانست ابزار تهاجمی به‌عنوان پایگاه عملیات درون ارضی دشمن نیز بوده باشد. همچنان به‌عنوان مواضع استحکامی نیز شمرده می‌شده است.
باتوجه به این امر که قلعه‌ها در سابق به‌منظور یک بنای محافظتی و استحکامی، در برابر هرگونه حوادث طبیعی وغیر طبیعی مثل حملات دشمن و حیوانات درنده ساخته می‌شده است، همچنان ممکن است قلعه تپه مقصود و زنگی، برای حفاظت از شرف وعزت مال و جان و همچنان دفاع از قلمرو حاکمیت شان اعمار گردیده باشد.
قلعه‌ای خودآتش یا ایرمه زنگی، از جمله آثار باستانی و تاریخی سرزمین ما به‌حساب می‌رود که بخاطر زندگی، دفاع ازحریم شخصی و حاکمیت در قلمرو پدران مقصود و زنگی اعمار گردیده بود.
تپه خودآتش، از کلمه خودآتش اطلاق شده که در زمانهای کهن، مردم به فرهنگ زرتشتی احترام زیاد داشته است. چنانکه مردم در سابق، وقتی در بهار سال رمه‌هایش را از خانه بیرون می‌کردند، دَمِ دروازه آتش شعله ور می‌کردند و آنرا به فال نیک می‌گرفتند که گویا خیر و برکت‌اش بیشتر گردد. یا اگر کسی از سرِ بام می‌افتاد، در همان‌جا آتش روشن می‌کردند و معتقد بودند که آتش در صحتمندی و سلامتی شخص اثر مثبت دارد.
منابع: یادداشت‌های محمد جمعه نورگ.
راویانِ ثبت در یادداشت: اسحاق کربلایی میسه، علاقدار آسیاخانه، غلو اوقی نورگ، ملاحیدرعلی زنگی، علی احمد مقصود.
بخشی از اطلاعات ایرمه خودآتش، از زبان علی شاه مقصودی، از قول پدرکلانش علی احمد
نویسنده: عنایت الله رفعت
اصلاح و ویرایش: نادرشاه نظری، 3 می2023
