قریه‌ای از توابع چهل‌باغتوی پشی
قریه آهَنّ‌کُشتَه، واژه ترکیبی از آهَنّ و‌کُشتَه، مشتق شده از آهنگرکشته است. آهَنّ، اسم یک نوغ فلز است و به همین نام یاد می‌شود. کُشتَه، مترادف قتل، مقتول، مذبوح، هلاک شده آمده است. نگارش آن به هردو صورت أهَنّ‌کُشتَه و آهنکشته معمول است. اما صورت دقیق‌تر و درست‌تر آن أهَنّ‌کُشتَه است.
در مورد وجه تسمیه أهَنّ‌کُشتَه، موسفیدان منطقه از پدرکلان‌ها و موسفیدان پیشین منطقه حکایت می‌کند که، در سال‌های قدیمی یک مرد آهنگر در آغیل گیروی این قریه به قتل می‌رسد. بعد از قتل مرد آهنگر، این محل بنام گیروکشته و آهنگرکشته یاد می‌شود. با گذشتٍ سال‌ها، اسم این محل از آهنگرکشته به آهنکشته تغییر شکل می‌یابد.
قریه آهنکشته، یکی از قریه‌های ده‌گانه چهل‌باغتوی‌پشی واقع در ولسوالی جاغوری ولایت غزنی می‌باشد. این قریه، مشمول چهار قریه کوچک‌تر بنام‌های قریه پیتو، قریه گیرو، ملیکک علیا و ملیکک سفلا می‌شود. قریه آهنکشته، در جنوبی‌ترین منطقه چهل‌باغتوی‌پشی، بصورت سراشیبی، صعب‌العبور و دره مانند قرار گرفته است. قریه آهنکشته، پایین ترین قریه چهل‌باغتوی‌پشی، دقیقاً 300 متر، از سطح بحر بلندتر واقع شده است. فاصله دورترین نقطه این قریه، از بازار چهل‌باغتوی‌پشی، حدود شش کیلومتر یا یک و نیم ساعت پیاده روی می‌باشد.
قریه آهنکشته، از سمت شرق به کوه خاکریز و مارسنگ، از قسمت غرب به کوه سرملیکک و اِیبدی بابه، از قسمت شمال به قریه میسه و آسیاب خانه و ازسمت جنوب به قریه‌های مارسنگ ولُوډه، مربوط پیدگه مسکه متصل است. در این قریه، حدود 45 خانوار زندگی می‌کنند و جمعیت موجود این منطقه، بصورت تخمینی، در حدود 300 نفر می‌رسد. یک بخش عمده این مردم، به سبب جنگ‌های داخلی، فقر و بیکاری، در داخل و خارج از کشور، چون کویته پاکستان، کابل، هرات، غزنی و هلمند کوچ کردهاند. تنها در شهر کویته پاکستان حدود 145 خانوار، از مردمان متعلق به این قریه، زندگی می‌کنند.
قریه آهنکشته در یک جغرافیای ناهموار و چهار پارچه قرارگرفته است. قریه‌های مذکور به نسبت دور بودن و عدم دسترسی به همدیگر، دارای مساجد جداگانه برای ادای مراسم دینی و عبادی شان می‌باشد. این قریه دارای یک باب مکتب بوده که بنام مکتب «ابتدائیه پیام» یاد می‌شود.
قریه آهنکشته دارای آب و هوای نسبتاٌ گرم‌تر و مناسب‌تر نسبت به دیگر مناطق چهل باغتوی‌پشی می‌باشد. به سبب اینکه در هوای گرم‌تر و جلگه‌بر واقع گردیده، انواع درختان میوه از قبیل درخت توت، زردالو، انگور، شفتالو، آلوچه و گیلاس به خوبی حاصل می‌دهد.
در قریه آهنکشته سه گورستان تاریخی وجود دارد. یکی در کنار مسجد گیرو واقع شده است. در این قبرستان لوحه سنگ‌های بلند در حدود یک و نیم متر و بلندتر آز آن به‌کار برده شده است. بعضی از مقبره‌ها مملو از سنگ است. چنان به نظر می‌رسد، شخصی را که گور کردهاند، می‌خواسته از قبر فرار کند که با سنگ‌های خورد و بزرگ، راهش را مسدود ساخته‌اند. وجود چنین سنگ‌ها، حکایت از سنگ‌سار شدن شخص مدفون شده، می‌دهد.
(گور کردن مُرده‌ها با سنگ‌های قطور و ضخیم، ریشه در باورهایی مردمان قدیم دارد. آنان معتقد بوده‌اند که فرد گناه‌کار پس از مُردن، شبانه از قبر خودش بیرون شده به خانواده خودش سر می‌زند و آنان را اذیت می‌کنند. ازین خاطر گورهای شان را با سنگ‌های کلان و سنگین پر می‌کنند تا نتوانند از قبرِشان برخیزند. دانشنامه هزاره، مدخل پامی خاگا. نقل از شریعتی سحر. مؤلف؛ نادرشاه نظری)
دو قبرستان قدیمی دیگر در ملیکک آخری، درکنار زمین‌های زراعتی ملاعلی‌یاور اخلاقی و نوروزعلی، در قسمت بالای تپه‌ها موجود است. در این دو گورستان نیز از لوحه‌سنگ‌های بزرگ و بلند کار گرفته شده است. آثار و علائم این دو قبرستان به سبب توسعه زمین‌های زراعتی از میان رفته است. بر اساس حکایت موسفیدان منطقه، در نزدیک مسجد ملیکک آخر، غار/ تونل طولانی در این عمق زمین موجود است که مردم محل نتوانسته است موفق به رمز گشائی آن گردد.
غلام نبی ارباب معروف به هیتلر جاغوری، حیدر ارباب، قدم ارباب، کربلایی غلام محمد، ملاحسن، خالقداد حسنی، صوفی رمضان، اسحاق کربلایی، باباعلی ارباب، ملامحمد ابراهیم، حاجی عظیم، سرور ارباب و استاه اقبال، حاجی قادرعلی ارباب، حاجی عبدالخالق، محمد یونس قانونی، حاجی عزیز میرزایی، معلم علی احمد حسینی، لیاقت انصاری، محمد ضیا جوهری و طاووس حاتمی، از موسفیدان و چهره‌های مطرح این قریه به حساب می‌آید. ملاعوض جوهری، ملا جان‌علی رحیمی، ملاناصر مجاهد، ملا نور محمد، ملاعلی‌یاور اخلاقی، ملا صادق، ملاعوض حیدری، ملا علی‌جان، علی‌محمد ناصری، روحانیون این قریه می‌باشند.
ضیا شفایی معاون مالی و اداری دانشگاه کاتب، یزدان حاتمی خبرنگار و استاد دانشگاه، عارف رضایی کارمند وزارت تحصیلات عالی، شریف شاداب کارمند ثارنوالی، کریم شفایی داکتر در شفاخانه شیخ زاهد، محمد داوود رضایی کارمند موسسه کوار، بختاور خاوری معلم در لیسه عالی تلاش دانش، سکینه شفایی کارمند دانشگاه کاتب وغیره از جمع تحصیل کرده‌های این قریه می‌باشند.
بخش عمده این مردم به زراعت، نهال پروری و دام‌داری مصروف‌اند. پیداوار زراعتی و دام‌داری مایحتاج زندگی باشندگان این قریه را مرفوع نمی توانند، بناٌ جوانان این منطقه به خاطر رفع مایحتاج زندگی به بیرون از منطقه به خصوص در ایران، پاکستان و کشورهای اروپائی و استرالیا مهاجرت نموده‌اند. زنان قریه در کنار مصروفیت در بخش زراعت و دام‌داری در صنایع دستی از قبیل گلیم بافی، جوال بافی، سنگ‌ریسی، خیاطی، کتو بافی و خامک دوزی مصروف‌اند.
در قریه آهنکشته سه باب آسیاب آبی قرار دارد. در گذشته‌ها از این آسیاب‌ها برای آردکردن غله‌جات قریه آهنکشته و قریه‌های همجوار کار گرفته می‌شد، اما به سبب جاگزین شدن آسیاب‌های مدرن و سیار، این آسیاب‌ها از رونق افتاد و فعلاً از آنها برای منبع تولید برق آبی، آستفاده می‌گردد.
شنیدن موسقی محلی و میهنی، آواز خوانی، رقص، آتن، دوتار و دمبوره زنی، شب نشینی، نشانه زنی، بجل‌بازی و سنگ گیرگ، از رواج‌ها و سنت‌های دیرینه این منطقه می‌باشد. نوروز دوتاری، از جمع مشهور‌ترین دوتارنواز و عبدالجلیل کاظمی، عبدالواحید کاظمی، عبدالواحد سلطانی و محمد آصف سلطانی، از دمبوره زنان مشهور این قریه به‌حساب می‌آیند.
مؤلف: یزدان حاتمی
ویرستار: نادرشاه نظری، 20 آپریل 2023
