نیم نگاهی به کتاب دانشنامه چهل باغتوی پشی
با اجازه یکایک شما لازم می‌بینم چند سطری در باره کتاب که اخیرا به نام دانشنامه چهل باغتوی پشی چاپ شده و از آن در فضای مجازی تبلیغات گسترده انجام می‌گیرد و از اعتراضات که به آن وارد شده چند سطری بنویسم:
در نگاشتن تاریخ یک منطقه و ثبت گزاره‌های تاریخی آن پژوهش به معنای واقعی کلمه لازم است. پژوهش‌های تاریخی نیاز به آموزش و تخصص دارد. طبیعی است که جمع کردن چند سند و سر و هم کردن چند روایت ناقص و متن خام و نا معتبر نمی تواند پژوهش تاریخی قلمداد شود. از این رو شیوه پژوهش را در حوزه مطالعات تاریخی باید آموخت و آن را به شکل عملی نیز همزمان به تجربه دید.
متاسفانه در کتاب چاپ شده با دیدن برخی از صفحات و مطالعات اولیه مشکلات و خطاهای فراوان شکلی و محتوایی دیده می شود؛ از جمله به روایت های غیر معتبر و غیر قابل قبول فراوان اکتفا شده است؛ مثلا در باره قتل مرحوم رمضان عارفی به روایت کاملا دروغ و بی پایه اعتماد شده است و دلهای بسیاری از عزیزان ما را در منطقه و خارج از منطقه رنجانده و از این دست تهمت‌ها سخت متاثر شده‌اند. به قول شاعر بهتر است انسان تا می‌تواند دلی بدست آورد؛ دل شکستن هنر نمی باشد.
از جمله در صفحه 201 کتاب آمده است: «سابقه تاریخی احکام دینی در چهل باغتوی پشی به 120 سال می رسد و قبل از آن در این خطه آزادی های سنتی از نوع فرهنگ بودایی رایج بوده است.»
در یک جای پَشی را نسل چنگیز معرفی نموده و در جای دیگر منطقه پَشی و چهل باغتوی پشی را سرزمین آبایی این مردم ندانسته و زمین های اجاره‌ی گفته‌است. گیرم که این موضوع حقیقت داشته باشد که مطمئنم ندارد، در شرایط فعلی، حکومت طالبانی، حساسیت‌های منطقه‌ای و مشکلات که از سابق بین پَشی و پشتون‌ها وجود دارد، پخش و نشر چنین مطالب بی اساس به مصلحت و خیر مردم ما نیست.
موضوع دیگر شجره نامه قریه های چهل باغتوی پشی است متاسفانه در این شجره نامه دو نسل چهل باغتوی پشی از اکثر قریه جات اصلا درج نگردیده‌است و مشکلاتی زیادی دارد؛ دقیق نیست قسمتی از صفحات آن که در گروههای قومی نشر شده با اعتراضات فراوان مواجه شده است آن طور که معلوم است در تهیه و تنظیم شجره نامه تحقیق و پژوهش لازم انجام نگرفته و تنها به روایت یک نفر اعتماد شده است.
غالبا نوشته ها بدون رفرنس و ارجاعات است می بایست به صورت درون متنی یا در پاورقی مآخذ و منابع مطالب گفته شده ذکر می شد که نشده‌است.
در بخشی از کتاب ماجرای طلاق گرفتن برخی از مادران و ازدواج مجدد آن درج شده‌است؛ مانند مدخلهای «حیات بیگم» و «انتقام از مادر» معلوم می شود به دلیل همکاری وهمراهی نکردن اهل قلم، بیشتر مطالب صفحه پرکن و فاقد محتوای دارای ارزش علمی در این کتاب موسوم به دانشنامه درج شده‌است.
شخصیت‌سازی و شخصیت‌تراشی‌های کاذب درون منطقه‌ای و تخریب چهره‌اهای سر شناس فراوان دیده می‌شود. از این رو در این کتاب جای علم و منطق، استدلال و رویکرد تحقیقی کاملا خالی به نظر می رسد.
از لحاظ نوشتاری اشتباهات فراوان در یک متن کوچک دیده می‌شود که زیبنده عنوان کلان دانشنامه و یک‌منطقه با جمعیت فراوان از تحصیل‌کرده و نخبه نیست.
ممکن است مردم عام فرق این اشتباهات و واژه‌های عربی در زبان فارسی را تفکیک نتوانند، اما برای آنانی‌که اهل ادبیات و نویسندگی است، مضحک و خنده‌دار است. آیا این کتاب شورای داشته است؟ شورای این دانشنامه اگر داشته چگونه توان اصلاحات و اشتباهات تایپی که ساده‌ترین و مبتدی‌ترین مرحله‌ی نویسندگی است؛ را نداشته است. فکر می‌کنم اصلا شورای در کار نبوده تمامی نوشته‌ها و مقالات را یک نفر کنترل می‌کرده و دلبخواهی هر چه می خواسته حذف و هرچه می خواسته به مقالات اضافه نموده است.
واژه‌های نا متعارف و بیگانه فراوانی در متون دیده می‌شوند. همچنین تکرار نویسی واژها فروان دیده می‌شود که خلاف اصول نویسندگی است؛ مثلا جمع بستن واژه‌ای «قریه» به قریه‌جات درست نیست؛ بلکه جمع آن قریه‌ها درست است و واژه های از این دست که بر خلاف قواعد درست نویسی است فراوان دیده می شود و شایسته دانشنامه به نام یک منطقه فاخر مثل چهل باغتو نیست. جدا نویسی‌ها، نیمه فاصله‌ها، همه در این کتاب رعایت نشده است. معلوم می‌شود در نوشتن این دانشنامه بسیار شتابزده عمل شده و اصول و قواعد اولیه تحقیق و پژوهش در ان اعمال نشده است؛ بلکه بیشتر بر پایه پیش داوری، لج و لجبازی، عقده و عقده گشایی، غلبه احساسات بر تعقل و واقعیت‌ها، و حب و بغض شخصی و … نگاشته شده‌است.
زمانی که هیچ مکتب دولتی نبوده عموم مردم سواد خواندن و نوشتن را از ملای مکتب می‌آموختند و این امر بر هیچ کسی پوشیده نیست. آموزش‌های مکتب خانه‌ای که توسط روحانیون انجام می‌شده در عصر و زمان خود در جهت سواد آموزی افراد جامعه بهترین خدمت بوده در این کتاب مدخلی برای آن اختصاص نیافته است.
فرهنگ عزاداری که بخشی از هویت مردم ما است هیچ اشاره ای به آن نشده و گردهمایی با شکوه تحت عنوان جلوس که هر ساله در منطقه برگزار می شود و آیین عزاداری و سوگواری و نغمه های عاشورایی و نوحه خوانی‌ها و مراسم های باشکوه محرم و … مغفول واقع شده است. برخی از نوحه خوانان عاشورایی را به عنوان دمبوره زن و دو تار زن معرفی کرده است.
این مشکلات فراوان تنها در اثر مطالعه برخی از صفحات آن دیده می شود حالا تو خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل
آقای سلمان علی ذکی از شیرداغ شاعرو نویسنده به آقای دکتر مصطفی محسنی گفته است: تعجب است در دانشنامه ای به نام چهل باغتوی پشی در میان نویسندگان یک نفر از محققان و پژوهشگران منطقه پشی که ما می شناسیم دیده نمی شود نمی دانم چگونه دانشنامه‌ای باشد؟
والسلام علیکم
محمد کاظمی (توسلی) – قم – دهم جدی ۱۴۰۲
———————————————————–
پاسخ بنیاد دانشنامه چهل باغتوی پشی
آقای سلمان علی ذکی از شیرداغ چرا اسامی نویسندگان دانشنامه چهل باغتوی پشی را در کتاب نمی‌بیند؟
از پاسخ دادن به دیگر مواردی که از آن بعنوان نقد تعریف شده است، خودداری می‌کنیم. زیرا منابع در اثبات این موارد بحدی کافی در کتاب است.
(بنیاد دانشنامه چهل باغتوی پشی، 12 جنوری 2024)
