از غذاهای سنتی و مقوی
نان‌بوته از غذاهای مشهور سنتی و پرط‌رفدار در چهل‌باغتوی‌پشی بوده است که با امکانات بسیار کم و ساده آماده می‌گردد. از زمان‌های قدیم، تا چند دهه اخیر نان‌بوته همیشه در عروسی‌ها، مهمانی‌ها، فاتحه‌خوانی‌ها و دیگر مراسم مانند خیرات، نذرِ امام حسین در ماه محرم استفاده می‌شد. همچنان بردن نان‌بوته بصورت دسته‌جمعی بر سر قبر نیاکان در اول بهار، به‌شکل گسترده در چهل باغتوی پشی رایج بوده است.
نان‌بوته را در داخل ظرف‌های بسیار کلان ارمنی، بنام تلی می‌پزند که حدوداً هفت تا ده نفر در اطراف تلی نشسته به‌صورت دسته‌جمعی می‌خورند. برخی افراد از برگ پیاز با نان‌بوته استفاده می‌کند و معتقدند که غذا را خوش‌خور می‌کند تا زیاد میل کنند.
درین اواخر به‌علت کمبود باران و خشکسالی در منطقه، علوفه حیوانات نان‌بوته از رونق قبلی خود مانده است. فقط به عنوان هوسانه و تنوع غذایی از آن استفاده می‌گردد. برای تهیه و پخت نان‌بوته از روغن مسکه، یا روغن زرد گاوی، نان‌پتیر، یا پتیرمال، دوغ، یا قروت که در آب حل شده باشد؛ استفاده می‌کنند. چاشنی آن کمی نمک با نعنا یا برگ خشک شده پودینه است. (نان‌بوته در میان هزاره‌های اروپا نیز کم کم رواج شده و بعضی وقت‌ها خانم‌ها از روی هوسانه نان‌بوته می‌پزند. برخی از بچه‌های نسل نوی که در اروپا متولد شده‌اند، اتفاقاً از میان همه غذاهای رایج هزارگی، نان‌بوته را خوش دارند. زیرا روغن مسکه در مغازه‌های اروپا، کمتر از روغن مسکه چهل باغتوی پشی نیست و در موقع داغ کردن، بوی خوش‌طمع دارد که بچه‌ها می‌پسندند. ن. نظری)
طرز پختن نان‌بوته، نان پتیر را در تاوه یا تنور پخته با سنگ مخصوصی که برای کوبیدن نان در هاون چوبی به‌نام مانی است، خُرد می‌کنند. بعد نان را در ظرف بزرگ به‌نام تلی یا لگن انداخته، دوغ جوش‌‌داده شده را بر رویش می‌ریزند. در وسط ظرف، سوراخی بزرگ همانند سوراخ سنگ آسیاب آبی درست کرده داخل آن روغن مسکه یا روغن زرد حیوانی می‌ریزند.
نام نان‌بوته دقیق مشخص نیست. به‌نظر می‌رسد که نام اصلی آن نان‌بته بوده باشد که بته در هزارگی به سخت و سفت گفته می‌شود.
نویسنده: احمد مطهری
ویرایش و اضافات: نادرشاه نظری، 14 می2023
