نویسنده و فعال فرهنگی
نادرشاه نظری، فرزند ارشد باشی قادربخش، در قریه روشنگ، ازتوابع چهل‌باغتوی پشی، در سال ۱۳۴۴هجری شمسی، مطابق ۱۹۶۶میلادی دیده به جهان گشود. چهار سال در آغوش مادرش زندگی کرد و مطابقِ نوشته‌های خود نادرشاه نظری، پدرش در معدن ذغال سنگ کرکر کار می‌کرده که مادر بزرگش بر پدرش فشار می‌آورد تا مادرش را طلاق کند.
به روایت جمعه‌خان مدگ که در آنزمان در کرکر ناظر صحنه بوده است، استاخدانظر، پدر قادربخش، از طرف همسرش مامور می‌شود تا طلاق عروسش را از شوهرش بیاورد. قادربخش نیز پس از کش‌مکش با پدرش، از یک باسواد معدن‌چی، طلاق زنش را گرفته به‌سوی پدرش با غضب پرت می‌کند. استاخدانظر طلاق را گرفته به چهل باغتوی پشی بر می‌گردد و زن قادربخش درغیاب شوهر طلاق داده می‌شود.
نادرشاه نظری، سواد ابتدایی خواندن و نوشتن را در مسجد قریه و مکتب را تا صنف هفتم ادامه داد که کودتای هفت ثور بوقوع پیوست و مانع ادامه تحصیل ایشان گردید. پس از چند سال، در سن 17 سالگی، راه مهاجرت در پیش گرفته به ایران می‌رود. مدتی در مشهد، تهران و کرج به کارگری می‌پردازد، اما بادنیای شهری و مطالعه کتاب‌ها آشنا می‌شود.
نادرشاه نظری، در نوشته «انتقام از مادر» می‌گوید، تا سن ۲۱ سالگی مادرش را ندیده و وقتی از ایران بر می‌گردد، اولین‌بار مادرش را از نزدیک ملاقات می‌کند.
(به مدخل انتقام از مادر در همین کتاب مرراجعه شود)
ایشان در حوزه نظامی، در داخل و خارج از کشور، فعال بوده است. در ۱۳۶۶ش، مطابق با ۱۹۸۸م، در جنگ ایران و عراق شرکت کرده و مدت سه‌سال در بخش مهندسی رزمی در خرم شهر، آبادان و اهواز فعالیت کرده است. در خزان سال۱۳۷۰ش، مطابق ۱۹۹۲م، در افغانستان به مصالحه ملی دکتور نجیب، رئیس جمهور وقت پیوسته و مدت شش ماه به‌عنوان قومندان یکی از پوسته‌های امنیتی، ایفای وظیفه نموده است.
نادرشاه نظری درحوزه سیاسی و فرهنگی نیز فعالیت‌های چشمگیر انجام داده است که بصورت اجمال به آن می‌پردازیم:
در زمستان۱۳۷۰ ش، مطابق ۱۹۹۲م، حلقه تشکیلاتی «اتحاد راه زحمت‌کش» را در چهل باغتوی پشی، در هماهنگی با دوستان شان مانند، مرحوم شریف اولاد، معلم عبدالخالق علی‌زاد، امیرمحمد بابایی و غیره، جهت ترویج فرهنگ مطالعه و کتاب خوانی افتتاح نمود.
درسال ۱۳۷۱ش، مطابق ۱۹۹۳م، در کویته پاکستان، با سازمان رهایی و دیگر سازمان‌های چپ، آشنا گردید و مدت سه سال با انجینیر حسین قره‌باغ، داوودعلی نجفی، استاد جلال اوحدی و غیره، کار نشراتی و فرهنگی انجام داد.
نادرنظری نشریه «کارگران سخن می‌گوید» را منتشر کرد که در حوزه فعالیت‌های کارگری اختصاص داشت و مسایل و مشکلات طبقاتی و منجمله فعالیت‌های صنفی و سیاسی کارگران معدن ذغال سنگ کویته را پوشش می‌داد. وی همچنان در نشریه دموکراتیک «نای» نیز مقاله می‌نوشت.
نادر نظری بعد از یک سلسله سفرها و مهاجرت به بیرون از کشور، سرانجام در سال ۱۳۸۲ش، مطابق ۲۰۰۴م، دراتریش مسکن گزین شد و سپس فعالیت‌های فرهنگی خویش را در بدنه‌ای «اتحادیه ملی دموکرات افغان‌های مقیم اتریش»، مجدداً آغاز کرد. پس از آن با دیگر همکارانش اقدام به چاپ نشریه «تابش» نمود که چندسال بطور منظم انتشار یافت.
در سال ۱۳88ش، مطابق ۲010م، به اتفاق تعدادی از دوستان، «مرکز فرهنگی کاتب» را تأسیس نموده و ماهنامه «روزنه» را منتشر کردند. پس از آن در سال 2013، در تأسیس «شورای جهانی هزاره»، یکی از بنیاگذاران آن شد و به‌مدت سه سال مرتب در آن فعالیت می‌کرد.
نادرشاه نظری، خالق دو اثر بنام‌های «مهاجرت به غرب» و «عشق وانتحار» نیز می‌باشد که به زیور چاپ رسیده است. کتاب مهاجرت به غرب را در سال ۱۳۸۳ش، مطابق، ۲۰۰۵م، درحوزه مهاجرت نوشت. رمان عشق و انتحار در ۱۳۹۹ش، مطابق۲۰۲۱م، چاپ شد که در چندین کشور، از جمله در وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان محفل رسمی رونمایی برگزار شد و با حضور و اشتراک شخص وزیر، معینان و شخصیت‌های علمی و فرهنگی، معرفی و نقد گردید. درین محفل طاهر زهیر، عبدالمنان شیوای شرق، استاد ذاکرحسین ارشاد، قنبرعلی تابش و خانم تمنا توانگر، پیرامون کتاب سخنرانی کردند.
این کتاب در میان فارسی زبانان جهان نیز هواداران زیاد داشته و به‌گرمی از آن استقبال شد. از جمله آقای رضا نجفی؛ مترجم رمان‌های آلمانی و کارشناس حوزه ادبیات، آقای پویان مقدسی؛ نویسنده و کارشناس ادبیات، استاد نصیرمهرین، نویسنده و مورخ، داکتر میرحسین مهدوی، متخصص حوزه ادبیات، آقای اسدالله شفایی، مترجم و مدیر دانشنامه هزاره، داکتر حسین یاسا، خانم مژگان ساغر؛ شاعر و فعال ادبی، خانم شیما خدایار فعال فرهنگی، آیت الله محقق نسب و برخی دیگر از فعالان ادبی و فرهنگی معرفی و نقد شد. برخی از نشرات آلمانی و تلویزیون‌های فارسی‌زبان نیز گزارش‌هایی از چاپ و نشر این رمان منتشر کردند.
نادرشاه نظری در 12 دسامبر 2022، جمعی از تحصیل‌یافته‌های محل را، برای نوشتن دانشنامه چهل باغتوی پشی دعوت کرد. در جلسه آنلاین بیش از بیست نفر شرکت کردند و تصمیم گرفته شد به‌صورت مشترک دانشنامه چهل باغتوی پشی نوشته شود. در جریان کارِ عملی، برخی از افراد از انجام مسئولیت شانه خالی کرده از تحقیق و نوشتن دست برداشتند، ولی تعدادی ایستادگی کرده دانشنامه چهل باغتوی پشی را به ثمر رساندند.
نادر نظری مسئولیت مدیریت و هماهنگی نوشتن مقالات دانشنامه را با نویسندگان به‌عهده گرفت و تعدادی هم پیرامون موضوع و مدخل دانشنامه، مقاله نوشتند. تمامی مقالات دانشنامه توسط نادرشاه نظری ویرایش شده و متناسب با لحن و ادبیات دانشنامه تنظیم و عیار گردید.
نادر نظری از سال 1401، یکی از مولفأن دانشنامه هزاره هم است و برای دانشنامه هزاره مقاله و مدخل می‌نویسد. ایشان از سال ۱۳۸۲ش، مطابق ۲۰۰۴م، بدینسو در کشور اتریش زندگی می‌کند و دارای دو پسر بنام‌های محمد ضیا و محمد زکی و چهار دختر، بنام‌های زکیه، زیبا، نازیه و نینا می‌باشد. زکی در رشته اقتصاد از دانشگاه وین فارغ‌التحصیل شده است، زیبا در رشته حقوق مشغول تدریس است، زکیه معلمی می‌خواند، نازیه و نینا در رشته IT مشغول تحصیل هستند.منبع: ن. نظری
تحقیق و تدوین: عنایت الله «رفعت» 18 مارچ 2023
در مورد نادر نظری کمی زیاده گویی و بزرگ نمایی شده است.
طبق مقاله یی که اینجا گفته شده است نادر نظری را بسیار یک شخصیت توانا جلوه داده است.
اما ما دیدیم که ایشان یک شخصیت خودخواه خود بین و فتنه گر بوده است. در دانشنامه چهل باغتو مشخص شد که نادر نظری که شماها با قلم های کج تان بزرگ کردید چه یک ویرایش نادرست و پیش پا افتاده با ادبیات قرن بوغ انجام داده است.
بماند از مقاله های شاخ دار شان که روی حدسیات و گمان استوار است.
نوت: آدم های بی خود را الکی بزرگ نکنیم
نزدیکه که از نادر نظری سقراط و اسطو و نیچه جور کنید.
تشکر اقای جناب منتظری از پیام تان. ام بهتر است پیرامون استدلال تان فاکت بیاورید. از کلی گویی چیزی حاصل ما نمی‌شود. مثلاً نادر نظری چگونه فتنه‌گری کرده است؟
خودخواهی یا شکسته‌نفسی، خصلت‌های روانی افراد است و نمی‌تواند معیار امتیاز یا زشتی افراد باشد. برای سنجش کاراکتر شخصیت‌ها، کارنامه آنها مهم است.