قریه‌ای در چهل باغتوی پشی
مقصود آغیل کوچکی در قسمت شمال شرق قریه نورگ است، اما قریه مقصود در برگیرنده تمامی اولاده غلام علی است. غلام علی پسر عالم است. عالم سه پسر داشت غلام علی (پدرکلان مقصود) دولت پلاد (پدرکلان نورگ) و ملیک بیگ (پدرکلان زنگی) بوده‌اند.
اولاده غلام علی را قبل از سال‌های 1350، بقول مرحوم چمن ارباب، بنام شاه‌خیل و کاکاخیل یاد می‌کردند. پس از سال‌های 1357، بقول مرحوم علی مدد ارباب، رمضان مهتر خنوار کاکاخیل‌ها را چاچه نام کرد. چاچه یا چاچا در اصلاح اردو، همان کاکا است. چون در آن زمان مردم به شال‌کوت (پاکستان فعلی) زیاد می‌رفتند و با دنیای جدید و زبانِ نو آشنا می‌شدند، از اصطلاحات و کلمات اردو با افتخار استفاده می‌کردند.
خانوار غلام علی یا کاکاخیل‌ها، به آغیل‌های متفاوت و دور از هم در چهل‌باغتوی پشی، به‌شکل پراکنده اسکان‌گزین شده‌اند. قلعه غلام علی و برادرش ملک بیگ، (پدرکلان زنگی) در تپه خودآتش بوده است. (به مدخل ایرمه خودآتش مراجعه شود)
این ایرمه میان قریه زنگی و مقصود موقعیت داشته که تا سال‌های 1340، بقول علی احمد پدر مختار، آثارش باقی بوده است.
آغیل‌های خانوار کاکاخیل، عبارت است از مقصود، گندو، اوغجم، روشنگ، زردناور، سرخکنگ، سیاه زمین، وارمرغ، آسیاخانه و اُولاد می‌باشد.
قبل از مسجد مقصود، کلیه آغیل‌های خانوار کاکا، به مساجد مدگ و نورگ شریک بودند. وقتی مسجد مقصود در سال 1367، تأسیس گردید، بعد از آن قریه مقصود به کلیه اهالی خانوار غلام علی اطلاق شد.
تمامی آغیل‌های مربوط به خانوار غلام علی، یا اهالی مقصود، در دامنه تپه‌ها و ساحات آزاد علف‌چرها و مراتع حاصل‌خیز قرار دارد. بهجز اولاد و مقصود، دیگر آغیل‌ها، همه با کوه‌های اطراف چهل‌باغتوی پشی متصل است و موقعیت مناسبی برای جمع‌آوری علف و هیزم داشته است.
آغیل سرخکنگ در دامنه سیاه‌درنگ و بادآسیاب موقعیت دارد، وارمرغ و سیاه‌زمین با جوقول و نی‌قول متصل است، روشنگ با کوه‌های ریخی و ایبدی و گندو با راه‌دره و کوه‌های نوارمرزی چهل‌باغتوی اوقی.
آسیابخانه در مسیر جلگه چهل‌باغتوی پشی قرار دارد که سرچشمه این روردخانه، از کوه سرخ سنگ و کوتل قبرغه آغاز می‌شود و از قریه‌های توغلوغ، میانه، قلدی عبور نموده به سمت آهنکشته و ملیکک امتداد می‌یابد.
آسیاخانه، بخاطر سطح پائین نسبت به دیگر قریه‌های چهل‌باغتوی پشی گرم است و به‌خصوص در سابق، دارای جنگل‌های انبوهِ تنگ و تاریک بوده و اکنون نیز کماکان می‌باشد. درختان توتِ، سیب، زردآلو، شفتالو و دیگر میوه‌های وافر و درخت‌های پرثمر دارد.
در گذشته دو باب آسیاب آبی از رمضان‌علی و عوض علاقه‌دار بود، ولی اکنون بخاطر آمدن آسیاب برقی در بازار و حتا آسیاب سیاری، آسیاب‌های آبی از رونق افتاده است.
از آثار باستانی اهالی کاکاخیل‌ها می‌توان به ایرمه خودآتش و قلعه اولاد اشاره کرد. این قلعه مثل دیگر قلعه‌های چهل باغتوی پشی، مرکز مقاومت و سنگر‌های نبرد علیه دشمنان استفاده می‌شده است. از جمله وقتی حکومت عبدالرحمان، هزارجات را فتح می‌کند، حکم امر تخریب این قلعه را به‌عنوان سنگر مقاومت می‌دهد و این آثار باستانی ویران می‌شود. البته قسمتی ازین قلعه‌ها تا سال‌های 1352 تا 1357 هنوز پابرجا بود.
چهره‌های شاخص اهالی مقصود
از شخصیت‌های برجسته این قریه می‌توان از حسین مهتر، پسر علی کرم یاد کرد که گفته می‌شود در سطح چهل‌باغتوی پشی، آدم مشهوری بوده و تمامی نزاع‌ها و فیصله‌ها، بدون حضور او نمی‌شده و از جمله وقتی حکومت عبدالرحمان، سلاح ثقیله را در کوه پتیه چهل‌باغتوی اوقی به قصد زیر آتش گرفتن چهل‌باغتوی پشی آماده می‌کند، حسین مهتر باب مذاکره با حکومت و سران پشی را در پیش گرفته، دوساله مالیات دولت را جمع‌آوری کرده می‌پردازد و از جنگ جلوگیری می‌کند. (نگاه شود به مدخل محمد حسین مهتر، قهرمان نبرد آب روغنی درین کتاب)
همچنان مولوی خدارحم، اولین ملای منطقه، شیخ علی جمعه، شیخ حسین بخش عالمی، آخوند دیدار، حاجی سارو، حاصل مهتر، جمعه مهتر، رمضان مهتر، چمن مهتر، قریدار محمدرحم، علی مدد ارباب، باشی قادربخش، چمن ارباب، عوض علاقه‌دار، علی احمد مقصود، خلیفه خدانظر اولاد، و خلیفه علی یاور نام برد.
کل نفوس اهالی کاکاخیل‌ها در چهل باغتوی پشی، حدود 220 نفر گزارش شده که جمعاً 34 خانه می‌شود. هفت خانواده دیگر همسایه‌ها هستند که درین اواخر بدلیل ترک بی‌رویه مردم از منطقه، خانه‌ها خالی شده و برخی از بیجاشدگان از دیگر مناطق آمده در منزل‌های بی‌صاحب وجایداد‌های بدون مالک، اسکان‌گزین شده‌اند.
از جمله آغیل اولاد که قبلاً ده خانه بود، اکنون دو خانه باقی مانده است. آغیل گندو که قبلاً هفت خانه بود، فقط یک خانه باقی مانده است. دیگر آغیل‌ها نیز به این ترتیب در حال ترک کردن ملک ابایی شان هستند. اگر روند کوچ‌کشی تا چند سال دیگر اینگونه ادامه یابد، سیمای چهل‌باغتوی پشی به‌لحاظ ترکیب اتنیکی نامتجانس شده و جامعه مختلط چند فرهنگی و تَکثرِ تباری شکل خواهد گرفت. چرا که شرایط نامناسب اقلیمی پایدار نخواهد ماند و ممکن است برف و باران‌های سنگین گذشته دوباره باز گردد و ارزش زمین و جایداد دوباره احیا شود.
تاجایی که ما زندگی پدرکلان‌ها و اجداد ما را دنبال کرده‌ایم، حداکثر 270 سال است که ما در چهل باغتوی پشی زندگی می‌کنیم. طبق محاسبه هر نسل سی سال، نگارنده تا نهُ پشت به عالم پدرکلان ما می‌رسد. عالم و برادرش دوست علی، اولین کسانی بودند که اولاد‌های شانرا به چهل‌باغتوی پشی اسکان‌گزین کرده‌اند و مقبره‌های شان در گنبد بابه دفن است.
اینکه پدر عالم افغان، پدر افغان سید محمد، پدر سید محمد غازی خان، پدر غازی خان دلکه، پدر دلکه الله دین خان پشی در کجا زندگی کرده‌اند، نمی‌دانیم. اما از شواهد تاریخی می‌دانیم که پدر کلان‌های ما، در زمان حکمروایی غلزایی‌ها، میرویس هوتکی و پسرش محمود هوتکی، از شمال قندهار آواره گردیده و سرانجام در چهل‌باغتوی پشی اسکان‌گزین شدند. (پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها، حاج کاظم یزدانی) آنها در منطقه «گزک»، «چوی‌هوته»، «شیلگی» و نواحی جُلگه آن مناطق ساکن بوده‌اند. (از یادداشت‌های ملااسحاق فاضلی)
شجره‌نامه نیاکان ما، گذشته‌های بسیار دورِ را به تصویر نمی‌کشد. در حالیکه شجره نامه جاغوری و مالستان به دایمیرشکه بر می‌گردد و سابقه طولانی‌تر دارد. ریشه تباری جاغوری، مالستان و کلیه طوایف و منجمله طایفه قلندر، به لاهور خان می‌رسد، اما دودمان پشی، راهش را از کنار آنها کج کرده خودش را به سلسله ایلخانان چنگیز چسپانده است.
در شجره‌نامه دایمیرشکه، تمامی شاخه‌های هزاره‌های ساکن جاغوری، مالستان، ارزگان و جغتو، خودش را از زیر مجموعه‌های ایل و تبار نمایان کرده است. از قبیلِ ساده قمر ارزگان، دای‌فولاد اجرستان، حاجی بابای چهار دسته قره‌باغ و جغتو، ایزدری (المیتو، الودال سعید احمد تبرغنک)، گری (زیرک، داوود انگوری) و باغوچری (بوسعید، لومان تمقول)، خدایداد (غجور، سه پایه صرصادق) قلندر، هیچه (غوغه)، اخکه، دهمرده، بوسعید، غوجور، سه پایه، اولیاد، شغله، خوشه، مسکه، بابه، درویش، زردک، شیرداغ، اوقی و همه‌ی طوایف جاغوری، مالستان و قلندر هستند، اما پشت نامه پشی به ذریه الله دین خان پشی وصل شده و از آنجا به تولی‌خان، پسر چنگیز پیوند خورده است. (شجره‌نامه دایمیرشکه، بنیاد دایمیرشکه)
برمبنای ارزیابی تخمینی که هر نسل را سی سال محاسبه می‌کند، نسلِ ما تا 23 پشت به چنگیزخان می‌رسد.
عزت الله ولد حسین‌علی، ولد رمضان علی، ولد علی احمد، ولد علی محمد، ولد فقیرمحمد، ولد بهادربیگ، ولد آغوته، ولد تکره، ولد غلام علی، ولد عالم، ولد افغان، ولد سعید محمد، ولد غازی خان، ولد دلکه، ولد الله دین خان پشی، ولد الجایتوخان، ولد ارغون خان، ولد اباقاخان، ولد الاکوخان، ولد تولی خان، ولد تیموچین خان چنگیز، ولد یووساکا بهادر.
اکنون بر حسب تخمین 23 نسل ضرب 30، می‌شود 690 سال. اما از ظهور چنگیزخان حدود 800 سال می‌گذرد که بر مبنای محاسبات فرضی، مقارن حول و حوش خاندان چنگیز درمی‌آید.
به گزارش باشگاه خبر نگاران «دونگ سینگ» تایوان و به نقل از «مــــــارک جابلینگ» (MarkJobling) متخصص ژنتیک دانشگاه لستر انگلیستان، بیش از 800 میلیون مرد آسیایی از نوادگان 11 رهبر باستانی هستند؛ که ازین میان، 160 میلیون مرد آسیایی از نوادگان چنگیزخان مغول می‌باشند. همچنان طبق محاسبه سایت Welt de آلمان، تاکنون 16 میلیون نفر از نسل تولی خان چنگیز تولید نسل کرده‌اند.
بهرحال، موضوع چنگیزی بودن مردم پشی، با وجودی‌که قطعی نیست و بیشتر یک نظریه فرضی می‌باشد، اما با نشانه‌های برآمد تاریخی نزدیک است. در عصر فعلی که تفاخر به نژاد و تبار خاص برازندگی ندارد، فضاحت و سرشکستگی به نسل جابر نیز به موازات آن عیب شمرده نمی‌شود.
فعالان اجتماعی معاصر
از فعالان اجتماعی نسل نو می‌توان از علی مدد بوستان مهتر، حاجی رئوف اولاد، خالقداد رحیمی و برکت اوغجم نام برد. نسل اکادمیک و دانشگاهی دیده را در مدخل «فارغ التحصیلان چهل باغتوی پشی» بخوانید.
معلمان و آموزگاران
معلمان و آموزگاران اهالی قریه مقصود، هر یک معلم جمعه خان رحیمی، معلم جان‌علی رحیمی، معلم سخیداد رحیمی، عبدال‌علی مقصودی، صالحه، طاهره رفعت، راضیه رضایی، ملیکه، و شمسیه می‌باشند. اولین خانم باسواد از اهالی قریه مقصود احتمالاً مریم زن غلام حسن کربلایی سیاه زمین بوده است که سواد خواندن و نوشتن داشته است.
منابع: شجره نامه دایمیرشکه، شجره نامه چهل باغتوی پشی، حفیظ شریعتی سحر، عنایت رفعت، حنیف رحیمی، باشگاه خبرنگاران دونگ سینگ تایوان، سایتWelt de ، یاداشت‌های ملا اسحاق فاضلی، یادداشت‌های محمد جمعه نورگ، علی مدد ارباب، چمن ارباب، سایت پایگاه اطلاع رسانی جاغوری.
نویسنده: نادرشاه نظری، 6 جنوری 2023.
