فرمانده نظامی و فعال سیاسی
رمضانعلی معروف به عارفی، ولد عوض‌علی، (معروف به عوض نائیگ) ولد غلام، در سا 1333ش، برابر با 1954م، در قریه گزکی، چهل باغتوی پشی دیده به جهان گشود. عارفی سواد ابتدایی خواندن و نوشتن را از مدرسه خانگی قریه آموخت و مکتب را تا صنف ششم در چهل باغتوی پشی ساحه مسجد میانه خواند. وی همچنان درس‌های حوزه را تا صرف و نحو در مسجد ایرمه، قریه گزکی از شیخ فیاضی زنگی فراگرفت و مدتی را در مدرسه خرکوش، مصروف فراگرفتن درس ملایی بود.
رمضان علی عارفی، فعالیت خود را از دوران جوانی در تشکیلات سازمان نصر آغاز کرد و مدتی در سازمان نصر فعال بود. چون برادر بزرگ عارفی، حسین علی چمران عضویت حزب نهضت اسلامی را پذیرفت، عارفی تصمیم گرفت در کنار برادرش همکار باشد و به حزب نهضت پیوست. عارفی یکی از فرمانده شاخص حزب نهضت اسلامی بود و همیشه در کنار چمران برادرش، همکاری کرده وی را مشوره می‌داد. عارفی در تصمیمات نظامی و سیاسی تشکیلات نیز رُل مهمی داشت.
فرمانده عارفی در سال‌های 1368 الی 1369، در جنگ ارزگان به خاطر دفاع از مردم محروم حسینی و مناطق همجوار آن در کنار چمران شرکت کرد. ایشان در سوق و اداره نیروهای نظامی و اجرای عملیات‌های چریکی نقش موثر و برجسته‌ای داشت. بناً پیروزی‌هایی که چمران در جنگ ارزگان حاصل کرد، نقش عارفی تعیین کننده بود.
عارفی در سال 1371ش، بعد از پیروزی مجاهدین برای شرکت در جلسات احزاب و گفتگو و با عبدالعلی مزاری رهبر حزب وحدت اسلامی، در کابل به‌سر می‌برد. وقتی از کشته شدن برادرش حسین علی چمران اطلاع یافت، فوری کابل را به قصد غزنی و جاغوری ترک کرد.
بعد از کشته شدن حسین علی چمران، رمضانعلی عارفی در سال 1371ش، به‌عنوان فرمانده عمومی حزب نهضت اسلامی انتخاب گردید. مدت کمتر از یک سال قوماندان عمومی حزب نهضت اسلامی را به عهده داشت، اما سرانجام در حمل 1372 ش، برابر با 1993م، در جنگ با حزب وحدت در ساحه ملیکک آهنکشته، چهل باغتوی پشی کشته شد و نهضت اسلامی از هم پاشید. (به مدخل خالقداد حسنی مراجعه شود)
{عارفی در جنگ‌های داخلی، بخصوص، با حزب اسلامی گلبدین در منطقه و سازمان نصر بارها شرکت کرد که طرفین متحمل تلفات و خسارات زیادی شدند.
گفته می‌شود که رمضان علی عارفی و شاه حسین یعقوبی، به‌عنوان فرماندهان نهضت اسلامی، بتاریخ 22 سرطان 1371، مدیرانور اکبری را، همراه سه عضو فامیل‌شان، در خانه‌اش ترور کردند. درین رابطه کدام سند و مدرکی در دست نداریم، اما تعدادی از ساکنین منطقه اعتقاد دارند که ترور مدیرانور، کار نظامیان نهضت، به رهبری عارفی و یعقوبی بوده است.
نگارنده این موضوع را تائید و یا رد نمی‌تواند، ولی مطابق به شرح واقعه‌نگاری برای دانشنامه، برخی از حوادث یا ترورهایی که اتفاق افتاده است، باید گزارش داده شود تا در آینده هم عاملان این قتل‌ها کشف و شناسایی شود و هم چیزی در تاریخ پوشیده و مکتوم باقی نماند.
«شورای روحانیت پشی» به ارتباط ترور مدیرانور و اعضای فامیلش، حکم اعدام سه نفر را، مطابق با قانون شرعی «قسامه» صادر کردند. محمدشریف ولد خدانظر، محمدرفیق ولد خدا نظر و عبدالعزیز ولد رضابخش را جلو مکتب چهل‌باغتوی پشی تیرباران کردند.
محکمه هیچ سند و مدرکی را در رابطه با قاتل بودنِ این سه نفر بدست نیاورده و ارایه نکرد، اما حکم قصاص را برمبنای فتوای شرعی «قسامه» صادر کردند. (برای درک بهتر حکم قسامه و گزارش مفصل این واقعه، به مدخل شریف گلستانی درین کتاب مراجعه شود. ن. نظری)
درباره کشتن‌شدن، یا ترور رمضانعلی عارفی، در حمل 1372، هم ابهامی وجود دارد که چه کسانی وی را کمین کرده و کشتند. بهرحال ایشان در بهار 1372، ظاهراً توسط حزب وحدت کشته شد.
جسدعارفی در قبرستان آبایی‌اش در قریه گزکی به‌خاک سپرده شد. (برای معلومات بیشتر به مدخل، ترور قوماندان چمران مراجعه شود)
نقل و قول شفاهی از زبان شیخ علی بابا.
مصاحبه اینترنتی با حاجی اقبال احمدی (حاجی احمدی) شامصور.
نقل و قول شفاهی از زبان چمن شاه اخلاقی.
نقل و قول شفاهی از زبان حاجی اسحاق علی فاضلی.
برخی اطلاعات درباره ترور مدیرانور، از زبان محمد نوری
نویسنده: انجنیر علی شاه آرمان.
ویرایش و اضافات: نادرشاه نظری، 18 جون 2023
